چندسالی است که سبد جوایز درمدارس ابتدایی وراهنمایی دربرابر چشم دانش آموزان ومراجعان قرار گرفته است .مسئولان اداری وآموزشی براین باورند که این جوایز می تواند انگیزه درسی را در دانش آموزان تقویت کند ؛ گاهی جوایز گرانبهاتر ،مدتها در کمد جوایز باقی می مانند وگاهی برای دریافت جایزه ای چنان مسیر پر پیچ وخم طراحی می شود که دانش آموزان از خیرش می گذرند براستی استفاده از این جوایز در نظام آموزشی ما کدام هدف را نشانه گرفته است ؟

سال هاست که استفاده از جایزه،کارت آفرین و ستاره، به خصوص در دوره ابتدایی، درحکم نظام تشویقی و برای ترغیب بیشتر دانش آموزان به پیشرفت تحصیلی رایج شده است. داده ها حاکی از آن است که ردپای آن به شکل جایزه های بزرگتر، مثل دوچرخه و... به دبیرستان ها هم، باز شده است. در این جا بحث برسر این نیست که این عوامل انگیزشی بیرونی ، باعث پیشرفت تحصیلی می شوند یا خیر؟ این مساله در جای خود نیازمند بررسی دقیق است. اما سئوالی که پیش می آید، این است که پیشرفت تحصیلی از طریق انگیزه های بیرونی مثل رضایت والدین، معلم، جایزه و... تا چه حد ماندگار و کارآمد است؟ آیا مشوق های بیرونی به جز کسب نمره خوب در امتحان آن درس(در حکم معیار پیشرفت تحصیلی)، سبب علا قه و کنجکاوی دانش آموزان به مباحث آن درس هم می شود. تا به هدفمندی دانش آموزان در مطالعه درس ها بینجامد و آنان علا یق خویش را بیابند؟
شاید اگر معیار پیشرفت تحصیلی را به غیر از کسب نمره خوب، اقدام به فعالیت های خارج از کلا س در مورد آن درس قرار دهیم، دیگر مشوق های بیرونی چندان کارآمد نباشند. مثلا دانش آموزان تا چه اندازه فعالیت های زیر را، که ربطی هم به امتحان آنها ندارد، انجام می دهند؟
? خواندن مقاله های علمی روزنامه ها;
? روی آوردن به سرگرمی های علمی;
? شنیدن سخنرانی افرادی که در حوزه علمی خاص حرف می زنند;
? خواندن مقاله های علمی مجله ها;
? دیدن برنامه های علمی از تلویزیون;
? خواندن کتاب هایی در مورد موضوعات علمی یا دانشمندان;
? صحبت با دوستان درباره موضوعات علمی;
? انجام دادن پروژه های علمی;
انجام دادن این فعالیت ها بیانگر آن است که انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموز، نه برای مشوق های بیرونی، که ناشی از یک نیروی بر انگیزاننده درونی است.
اما چه شرایطی به سوق دادن دانش آموزان به سمت داشتن انگیزه درونی کمک می کند؟ بر اساس پژوهش های انجام شده موارد زیر به خصوص در مورد دانش آموزان دوره متوسطه بیشترین کارایی را داشته است:
- جو کلا سی شاد و با روحیه;
- در نظر داشتن فایده مطالب علمی;
- مدیریت کلا س معلم که با کمترین کنترل همراه باشد و بر خودگردانی کلا س تاکید کند.
در مورد دانش آموزان کم سن تر، علا وه بر این موارد، عامل ترغیب معلم نیز موثر شناخته شده است.

آموزش وپرورش مشکلات زیادی دارد اما به نظر می رسد بعضی از دشواری های این نهاد توسط خودش ایجاد شده وبه نهادهای دیگر ارتباطی ندارد ، هرچند در این زمینه نباید خواست ها ونظرات نامعقول گروه های تاثیر گذار دیگر مثل مسئولان وتصمیم گیران را نادیده گرفت.